Šifra predmeta:
512S2		 Naziv predmeta:
Geohemija i zagađujuće supstance u zemljištu

Školska godina:

2024/2025.

Uslovi pohađanja:

102S2 + 201A2 + 202A2

ESPB:

8

Vrsta studija:

osnovne akademske studije

Studijski program:

Hemija životne sredine: 3. godina, zimski semestar, obavezni, stručno-aplikativni predmet

Nastavnik:

dr Ksenija A. Stojanović
redovni profesor, Hemijski fakultet, Studentski trg 12-16, Beograd

Saradnici:

—

Fond časova:

Nedeljno: tri časa predavanja + četiri časa laboratorijskih vežbi (3+0+4)

Ciljevi:

Student se upoznaje sa postankom, sastavom i ciklusom stena u Zemljinoj kori. Izučava postanak, sastav i osobine zemljišta. Upoznaje se sa oblicima organske supstance u sedimentnim stenama i zemljištu, kao i sa ciklusom ugljenika u prirodi. Ova znanja su neophodna za razumevanje geohemijskih i ekohemijskih procesa u životnoj sredini, kao i za razumevanje transformacija zagađujućih supstanci u zemljištu i sedimentima.

Ishod:

Student dobija šire znanje o zemljištu i litosferi, generalno, raznim zagađujućim supstancama koje u njih dospevaju, kao i procesima kojima one podležu u prirodnim uslovima. Student koji položi ovaj predmet stiče osnovu za rad u laboratorijama za analizu zemljišta, sedimenata i fosilnih goriva.

Oblici nastave:

Predavanja, laboratorijske vežbe i kolokvijumi.

Vannastavne aktivnosti:

—

Literatura:

Osnovna literatura:

  1. K. Stojanović: Interne skripte, 2012.
  2. K. Stojanović: Geohemija nafte i gasa, Univerzitet u Beogradu - Hemijski fakultet, Beograd, 2017, 219 str, ISBN 978-86-7220-086-7, Odabrani delovi.

Pomoćna literatura:

  1. K. Stojanović: Interni materijal za vežbe, 2012.
  2. B. Jovančićević: Praktikum organske geohemije sa hemijom goriva, Univerzitet u Beogradu, Hemijski fakultet, Beograd, 1999, 50 str, ISBN 86-7220-015-2.
  3. D Veselinović, I. Gržetić, Š. Đarmati, D. Marković: Stanja i procesi u životnoj sredini (knjiga prva), Univerzitet u Beogradu - Fakultet za fizičku hemiju, Beograd, 1995, 496 str, ISBN 86-8213-11-1, Odabrani delovi.
  4. R. Džamić, D. Stevanović: Agrohemija, Partenon, Beograd, 2007, 440 str, ISBN 978-86-7157-353-5, Odabrani delovi.

Dodatni materijal:

—

  Nastavne obaveze i način ocenjivanja

Predavanja:

5 poena (3 časa nedeljno)

Program rada:

  • Evolucija hemijskih elemenata i postanak Zemlje.
  • Opšta struktura Zemlje.
  • Diferencijacija elemenata i njihova geohemijska klasifikacija.
  • Postanak, sastav i ciklus stena u litosferi.
  • Degradacija stenskog materijala i faktori koji na nju utiču.
  • Poreklo i transformacije organske supstance u geosferi (dijageneza, katageneza, metaganeza). Ciklus ugljenika u prirodi.
  • Najvažniji oblici organske supstance u zemljištu i sedimentnim stenama (nespecifične organske materije, huminske supstance, kerogen, bitumen, nafta, gas).
  • Analiza i karakterizacija organske supstance geosfere.
  • Postanak zemljišta, osobine i sastav čvrste faze zemljišta, zemljišnog rastvora i zemljišnog vazduha.
  • Adsorbtivni procesi u zemljištu, pH zemljišta, puferna svojstva i redoks potencijal zemljišta.
  • Zagađujuće supstance u zemljištu i faktori koji određuju njihovu sudbinu.
  • Neorganske zagađujuće supstance u zemljištu (nitrati, fosfati, kisele kiše, teški metali).
  • Radionuklidi.
  • Organske zagađujuće supstance u zemljištu (naftni polutanti, policklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani bifenili, pesticidi).

Laboratorijske vežbe:

10 poena (4 časa nedeljno)

Program rada:

  1. Uzimanje uzoraka zemljišta i njihova priprema za analizu.
  2. Određivanje sadržaja vlage, organskih i neorganskih materija u zemljištu.
  3. Određivanje pH zemljišta.
  4. Određivanje sadržaja pristupačnog fosfora u zemljištu.
  5. Određivanje ukupnog sadržaja teških metala u zemljištu.
  6. Izolovanje rastvorne organske supstance (bitumena) iz zemljišta i sedimenata.
  7. Određivanje grupnog sastava bitumena/nafte.
  8. Određivanje API gustine nafte.
  9. Gasnohromatografska analiza alifatične frakcije bitumena/nafte.
  10. Gasnohromatografsko-masenospektrometrijska analiza alifatične frakcije bitumena/nafte.
  11. Određivanje sadržaja vlage i pepela u uglju.
  12. Određivanje isparljivih komponenata i vezanog ugljenika u uglju.
  13. Određivanje sadržaja sumpora u uglju.

Kolokvijumi:

20 poena

Napomene:

Tri kolokvijuma u semestru.

Usmeni ispit:

65 poena