Procena rizika po ljudsko zdravlje i životnu sredinu   (553S2)

Školska godina:

2024/2025.

Uslovi pohađanja:

Nema uslova

ESPB:

9

Vrsta studija:

master akademske studije

Studijski program:

Hemija životne sredine: 1. godina, zimski semestar, obavezni, teorijsko-metodološki predmet

Nastavnik:

dr Dubravka J. Relić
vanredni profesor, Hemijski fakultet, Studentski trg 12-16, Beograd

Saradnik:

Slađana D. Savić, master hemičar
asistent, Hemijski fakultet, Studentski trg 12-16, Beograd

Fond časova:

Nedeljno: četiri časa predavanja + dva časa teorijskih vežbi + tri časa laboratorijskih vežbi (4+2+3)

Ciljevi:

• Da obezbedi osnovne veštine u proceni rizika po ljudsko zdravlje i životnu sredinu kako bi se izračunali nekancerogeni i kancerogeni rizici na osnovu podataka praćenja životne sredine (voda iz vode, zemlja oko studentskih kuća i uzorci prašine iz studentskih kuća), kao i određivanje bioraspoloživog udela elemenata u tragovima u čvrstim uzorcima , zemlja i prašina.
• Da osposobi studente da nezavisno planiraju i sprovode procedure procene rizika, da procene značenje rezultata i pokažu kritičku svest o značaju procene rizika i njenim ograničenjima.
• Da kod studenata razvije sposobnost da prilagode i primene metodologiju procene rizika za rešavanje nesvakidašnjih problema.

Ishod:

Master student će razviti sveobuhvatno znanje i kritičku svest o značajnim oblastima procene rizika i biti prikladno pripremljen za savremenu profesionalnu praksu u ekološkim naukama ili za dalje studiranje na doktorskom nivou. Kao rezultat, student će pokazati: sistematično i opšte razumevanje ključnih koncepata procene rizika po ljudsko zdravlje i životnu sredinu; sposobnost da prilagodi i primeni odgovarajuće modele rizika za rešavanje nesvakidašnjih problema vezanih za procenu rizika po ljudsko zdravlje i životnu sredinu; sposobnost da saopšti rezultate procene rizika;b veštine potrebne za nezavisan rad i samokritičnost u proceni rizika; i sposobnost da donese odluke u složenim i nepredvidljivim situacijama.

Oblici nastave:

Predavanja, teorijske vežbe, laboratorijske vežbe, seminarski radovi.

Vannastavne aktivnosti:

—

Literatura:

Osnovna literatura:

1. D. Relić: Beleške sa predavanja.
2. USEPA, (1998), Guidelines for Ecological Risk Assessment, US Environmental protection Agency, EPA/630/R-95/002F, 188pp.
3. USEPA, (1989), Risk Assessment Guidance for Superfund Volume I Human Health Evaluation Manual (Part A), US Environmental protection Agency, (EPA/540/1-89/002), 291pp.
4. EC, (2003), Technical Guidance Document on Risk Assessment - Part 1: Risk Assessment for Human Health, European Chemical Bureau, (EUR 20418 EN/1) 311pp.
5. EC, (2003), Technical Guidance Document on Risk Assessment - Part 2: Environmental Risk Assessment, European Chemical Bureau, (EUR 20418 EN/1) 337pp.

Pomoćna literatura:

1. Pomoćni materijal za laboratorijske vežbe, NETCHEM, 2018.
2. Environment and human health, EEA Report 2013.
3. S. E. Manahan: Fundamentals of Environmental and Toxicological Chemistry Sustainable Science, CRC Press, 2013, ISBN 13-978—4665-7317-0.
4. C. J. van Leeuwen, T. G. Vermeire: Risk assessment of Chemicals: An Introduction, Springer, 2007, ISBN 978-1-4020-6101-1.
5. P. L. Williams, R. C. James, S. M. Roberts: Principles of toxicology, Environmental and Industrial Applications, Second edition, John Wiley & Sons, Inc. 2000, p. 3-56, ISBN 0-471-2931-0.
6. J. A. McGrath, P. R. Paquin, D. M. Di Toro: Use of the SEM and AVS approach in predicting metal toxicity in sediments, ICMM Fact Sheet on Environmental Risk Assessment, 2002, pdf.
7. https://www.epa.gov/risk
8. https://www.epa.gov/iris
9. https://rais.ornl.gov/
10. https://www.eea.europa.eu/

Dodatni materijal:

—

Predavanja:

10 poena (4 časa nedeljno)

Program rada:

1. Uvodno predavanje; osnovne definicije i izvori podataka.
2. Osnovni pojmovi iz toksikologije.
3. Doza-odgovor, referentne toksikološke vrednosti.
4. Odnos rizika, odnos verovatnoće, kohorta, case control, matriks rizika.
5. Adsorpcija, distribucija i eliminacija toksičnih agenasa.
6. USEPA (United States Environmental protection Agency) Procena rizika po ljudsko zdravlje - procena izloženosti; kvantifikacija izloženosti; procena toksičnosti; karakterizacija rizika.
7. Procena rizika po ljudsko zdravlje II - EEA model (DNEL, DMEL).
8. Hemijski agensi.
9. Biloški agensi i fizički agensi.
10. Tier pristup, konceptualni model, CLEA.
11. In vitro modeli za procenu bioraspoloživosti.
12. Background koncentracije (normalizacija); SEM i ASV.
13. EEA - REACH (Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of Chemicals).
14. Ekološka procena rizika II - USEPA model.

Teorijske vežbe:

10 poena (2 časa nedeljno)

Program rada:

1. Izračunavanje kancerogenog i nekancerogenog rizika na osnovu datih ulaznih podataka (koncentracije zagađujućih supstanci u pijaćoj vodi, zemljištu, vazduhu, hrani; različiti načini izlaganja - ingestija, dermalni kontakt, inhalacija).
2. Izračunavanje kancerogenog ili mutagenog rizika na osnovu datih ulaznih podataka (koncentracije zagađujućih supstanci u pijaćoj vodi, zemljištu, vazduhu, hrani; različiti načini izlaganja - ingestija, dermalni kontakt, inhalacija), adjustable formulas.
3. Izačunavanje koncentracije zagađujuće supstance na osnovu targetiranog, prihvaćenog ili datog neknacerogenog odnosno kancerogenog rizika.

Laboratorijske vežbe:

10 poena (3 časa nedeljno)

Program rada:

1. Određivanje ukupnog sadržaja elemenata u uzorcima zemljišta sa stambenog područja - digestija uzoraka i određivanje koncentracija elemenata pomoću ICP-OES i/ili XRF analiza uzoraka zemljišta.
2. Određivanje ukupnog sadržaja elemenata u uzorcima pijaćih voda - snimanje pomoću ICP-OES i/ili ICP-MS.
3. Određivanje ukupnog sadržaja elemenata u uzorcima prašine - digestija uzoraka i određivanje koncentracija elemenata pomoću ICP-OES i/ili XRF analiza uzoraka prašine.
4. Određivanje bioraspoložive frakcije elemenata iz uzoraka zemljišta i prašine, simulacija uticaja enzima gastrointestinalnog trakta - određivanje koncentracije elemenata u ekstraktima pomoću ICP-OES i/ili ICPMS.
5. Određivanje ukupnog sadržaja elemenata u uzorcima dečjih igračaka - digestija uzoraka i određivanje koncentracija elemenata pomoću ICP-OES.
6. Pravljenje matrice rizika na osnovu rada tokom laboratorijskih vežbi.
7. Računanje nekancerogenog i kancerogenog rizika na osnovu dobijenih rezultata za uzorke zemljišta, prašine i pijaće vode.

Seminarski radovi:

10 poena

Napomene:

Pisanje i priprema PPT prezentacije za dati naučni rad iz oblasti procene rizika. Grupa: najviše 3 studenta.

Usmeni ispit:

60 poena