SELEN

Nedostatak / toksičnost

Nedostatak

Simtomi nedostatka selena se sreću samo kod ljudi koji žive na područjima gde ima malo selena u zemljištu. Područja Evrope, delovi SAD, Novi Zeland i deo Kine su područja gde ima malo selena u zemljištu.

Nedostatak selena se javlja i kod kritičnih grupa ljudi, kao što su alkoholičari, osobe koje se u znatnoj meri hrane industrijski obrađenom hranom i tzv. "brzom hranom", osobe obolele od HIV-a, osobe obolele od bolesti jetre, osobe sa Daunovim sindromom i oboleli od fibrocističnog oboljenja dojke.

Nedostatak selena uzrokuje proširenje srca, koje konačno dovodi do kongestivnog zatajivanja srca, kao i atrofiju ćelija pankreasa. Ovo sa svoje strane dovodi do neadekvatne sekrecije lipaze.

Kešanova bolest je endemska srčana miopatija koja se javlja u područjima gde u zemljištu nema dovoljno selena (delovi Kine). Ova bolest se karakteriše srčanom insuficijencijom, povećanjem srčanog mišića, aritmijom, elektrokardiografskim promenama. Pogađa uglavnom decu i žene.

Kašin-Bekov sindrom je endemska osteoatrofija koja se karakteriše slabošću, ukočenošću zglobova, bolom, degeneracijom i nekrozom zglobova. Takođe se javlja u oblastima gde u zemljištu ima malo selena (delovi Kine).

Nedostatak selena u mladosti može uzrokovati veću naboranost kože u starosti.

Ostali poremećaji koji se javljaju usled nedostataka selena su:

• Kancer. Kancer je češći kod osoba koje u svojoj ishrani nemaju dovoljno selena i glutation peroksidaze (enzim koji u svojoj strukturi sadrži selen). Najčešći kanceri koji se javljaju usled nedostatka selena su tumor debelog creva i tumor pluća.
• Kardiovaskularne bolesti. Nedostatak selena dovodi do slabljenja srčanog mišića i do pojave koronarne bolesti, ateroskleroze, slepljivanja trombocita, infarkta miokarda kao i povećanog sadržaja prostaglandina i leukotrijena koji igraju ulogu u zapaljenskim procesima i agregaciji trombocita.
• HIV / AIDS / SIDA. Nivo enzima glutation peroksidaze koji ima važnu ulogu u antioksidativnoj aktivnosti, se smanjuje kod obolelih od HIV-a, posebno kod osoba u odmakloj fazi bolesti, a nizak nivo selena je povezan sa niskim nivoom CD4+ limfocita i povećanom smrtnošću pacijenata koji ne unose dovoljnu količinu selena.
• Problemi u trudnoći. Nizak nivo selena osim što dovodi do neplodnosti, može dovesti i do pobačaja u trudnoći, kao i do slabog razvoja placente.
• Astma,
• Reumatoidni artritis,
• Katarakta,
• Anemija,
• Loše raspoloženje,
• Mišićna slabost,
• Depresija,
• Povišen krvni pritisak

Toksičnost

Trovanje selenom je opisano kod ljudi i životinja, ali još nije jasan mehanizam trovanja. Rani simptom trovanja selenom je miris belog luka u dahu što je posledica izdisanja dimetil selenida. Najverovatnije je da do trovanja selenom dolazi zbog profesionalnog izlaganja u elektronskoj industriji i u industriji stakla i boja.

Ovaj problem se javlja i u područjima gde je relativno visok nivo selena u zemljištu. Prvi opis trovanja selenom kod životinja dao je još Marko Polo u trinaestom veku.

Selenoza je povezana sa unosom preko 12 µmola (1 mg) dnevno i dovodi do gojenja, zamora, suve kose, pojavu karijesa kod dece, depigmentacije kože, povraćanja, gubitka i oštećenja noktiju, gubitka kose, neuroloških abnormalnosti koje uključuju paraesteziju, paralizu i hemiplegiju.