-Današnji Hemijski fakultet,
kao institucija Beogradskog Univerziteta, vodi poreklo iz Liceja (1838-1863) i Velike
škole (1863-1905). Licej je u početku imao dva odeljenja: Filozofsko i Pravno. Godine
1853. na Liceju je formirano novo Prirodno-tehničko odeljenje na kojem se, pored ostalih
nauka, počela izučavati i hemija. Prvi profesor hemije bio je Mihailo Rašković
(1827-1872). On je 1853. godine poeo da predaje neorgansku i organsku hemiju i hemijsku
tehnologiju i da drži vezbe u hemijskoj laboratoriji koju je iste godine osnovao. Ako se
profesura, redovna nastava, laboratorija i začetak biblioteke mogu uzeti za minimum
uslova koji definišu jednu katedru, onda se može smatrati da je 1853 godine osnovana
Katedra za hemiju - preteča današnjeg Hemijskog fakulteta. -Hemijska laboratorija Liceja bila je smeštena u podrumu
Konaka Kneginje Ljubice, gde se Licej nalazio do 1863. godine. Te godine Licej je
prerastao u Veliku školu s tri fakulteta (Filozofskim, Pravnim i Tehničkim) i preselio
se u Kapetan-Mišino zdanje (današnju zgradu Rektorata na Studentskom trgu). Velika
škola je postojala do 1905. godine kada je prerasla u Univerzitet. U tom periodu od tri
decenije studije hemije su prolazile kroz razne reorganizacije kao posledica
usložnjavanja unutrašnje strukture Velike škole. Hemija i hemijska tehnologija su prvo
predavane na Tehničkom fakultetu mada su ih slušali i studenti druga dva fakulteta.
Katedra za hemiju, smeštena u dvorišnoj zgradi Kapetan-Mišinog zdanja, sastojala se od
slušaonice, kabineta i prostrane hemijske laboratorije sa 12 radnih mesta. U reformi iz
1873 godine Filozofski fakultet je podeljen na dva odseka: Istorijsko-filološki, i
Prirodno-matematički koji je obuhvatio nastavu hemije. Od 1880. godine hemija se
izučavala samo na Prirodno-matematičkom odseku Filozofskog fakulteta. Nova reforma iz
1896. godine deli Filozofski fakultet na četiri odseka, od kojih za nastavu hemije
postaje nadležan Prirodno-hemijski odsek. Razvoj Filozofskog fakulteta dovodi uskoro,
1900 godine, do nove podele na 11 grupa, od kojih je jedna bila zajednika grupa za fiziku
i hemiju. Ona je jedno kraće vreme nosila naziv Fizičko-hemijska grupa
Prirodno-matematičkog odseka Filozofskog fakulteta.
-Profesora Raškovića je 1872 godine
nasledio Sima M. Lozanić (1847-1935) koji je kao profesor hemije na Velikoj školi i
Univerzitetu proveo više od pola veka. Pored toga bio je rektor Velike škole, predsednik
Univerzitetskog odbora i rektor Univerziteta, predsednik Srpske akademije nauka u dva
mandata, a imao je i značajne državne funkcije.
-Pored naučnog doprinosa S.M. Lozanića u
raznim oblastima hemije, zbog čega se još i danas citira u hemijskoj literaturi, njegove
najveće zasluge odnose se na razvoj hemije i nastave hemije kod nas. Zahvaljujući svom
ugledu i položaju na Velikoj školi i, kasnije, na Univerzitetu, S.M. Lozanić je bio u
prilici da svaku reformu iskoristi za unapređenje nastave hemije i naučnog rada na
Univerzitetu, što je omogućilo da naša hemija ne zaostaje za onom kakva se negovala na
ostalim evropskim univerzitetima. Ovome su, pre svega, doprineli Lozanićevi udžbenici
neorganske hemije, organske hemije, hemijske tehnologije i analitičke hemije, koji ne
samo da su bili na evropskom nivou, već su u izvesnim oblastima i prednjačili. Tako na
primer, Lozanićev udžbenik iz neorganske hemije bio je prvi evropski univerzitetski
udžbenik u kome se pominje Mendeljejev periodni sistem elemenata i jedan od prvih koji
sadrži poglavlje iz termohemije. Njegovi udžbenici iz organske hemije takođe spadaju u
prve knjige u kojima su jedinjenja predstavljana strukturnim formulama a klasifikacija
izvršena prema funkcionalnim grupama.
-Velika škola je 1905. godine
reorganizovana u Univerzitet po ugledu na ostale evropske univerzitete. Pri tome je
Filozofski fakultet proširen na 15 grupa, od kojih je jedna bila Grupa za hemiju, a
Hemijska laboratorija je prerasla u Hemijski zavod Univerziteta, koji kasnije, 1924.
godine, postaje Hemijski institut. Filozofski fakultet je 1927. godine prosiren na 27
grupa, od kojih su dve bile: Grupa za hemiju, i Grupa za praktičnu hemiju.
-Posle Prvog svetskog rata podignuta je
nova zgrada Hemijskog instituta, na mestu stare hemijske laboratorije u zadnjem delu
Kapetan-Mišinog zdanja, koja je imala tri studentske laboratorije sa po 24 radna mesta,
slušaonicu sa 240 mesta, dva profesorska i dva asistentska kabineta, biblioteku, i
nekoliko malih specijalizovanih laboratorija. Mada je bila skromnija od one kakvu je S.M.
Lozanić planirao pre rata po ugledu na tadašnje moderne hemijske institute u Nemačkoj,
značajno je doprinela nastavi hemije na Beogradskom univerzitetu.
-Posle Drugog svetskog rata nastava na
Filozofskom fakultetu počela je u jesen 1945 godine. Ubrzo posle toga, 1947. godine,
Prirodno-matematički odsek Filozofskog fakulteta postaje Prirodno-matematički fakultet.
Prerastanje u zaseban fakultet, kao i preseljenje Prirodno-matematičkog fakulteta, 1961.
godine, u novu zgradu na Studentskom trgu 16, dalo je mogućnost za nastavak razvoja, u
organizacionom smislu, u pravcima kojima se islo u svim ranijim reformama Velike škole,
odnosno Filozofskog fakulteta. Tako je, početkom 70-ih godina, Prirodno-matematički
fakultet podeljen na relativno samostalne odseke koji su krajem 80-ih godina prerasli u
odgovarajuće fakultete. Pri tome, hemija je bila obuhvaćena Odsekom za hemijske i
fizićko-hemijske nauke koji se sastojao od dva instituta, Hemijskog i Fizićko-hemijskog,
a Hemijski institut od pet katedri (za neorgansku, organsku i analitičku hemiju, hemiju
prirodnih proizvoda, i primenjenu hemiju). Time je organizacija nastave i naučnog rada
prebačena u nadležnost katedri. Ubrzo posle prerastanja odseka u fakultete, Institut za
fizičku hemiju se odvojio u zaseban Fakultet za fizičku hemiju, a od Hemijskog
instituta, odnosno Odseka, postao je danasnji Hemijski fakultet ija je organizacija
opisana u sledecem odeljku.
-Na Velikoj školi S.M. Lozanić je bio
jedini nastavnik hemije. Na Univerzitetu on je predavao neorgansku i organsku hemiju. Novi
kursevi uvedeni na univerzitetske studije hemije doveli su i nove nastavnike. Pre rata, to
su bili: Miloje Stojiljković, koji je predavao fizičku hemiju od 1903; Milivoje
Lozanić, koji je predavao stereohemiju i analitičku hemiju od 1908; i Milorad Jovicić,
koji je predavao fiziološku hemiju u periodu 1907-1909. godine.
-Posle Prvog svetskog rata, 1921. godine,
postavljen je prvi asistent za hemiju Vukić Mićović (1896-1981), koji je izabran za
docenta 1931, a za vanrednog profesora 1938. godine.
-S.M. Lozanić je otisao u penziju 1924.
godine a nastavu iz neorganske i organske hemije preuzeo je njegov sin, M.S. Lozanić
(1878-1963), koji je još 1908. godine bio izabran za docenta za hemiju na Beogradskom
Univerzitetu.
-Posle Drugog svetskog rata od nastavnog
osoblja na Hemijskom institutu radila su dva nastavnika i jedan asistent: redovni profesor
Milivoje Lozanić, vanredni profesor Vukić Mićović i asistent Sergije Lebedev. Već
sledeće godine izabrana su dva vanredna profesora, Đorđe Stefanović (1904-1986) i
Svetozar Jovanović (1895-1951). Osnivanje Prirodno-matematičkog fakulteta i njegovo
kasnije preseljenje u novu zgradu značajno je uticalo na razvoj Hemijskog instituta i na
povećanje broja nastavnika i asistenata. Danas na Hemijskom fakultetu radi 22 profesora,
17 docenata, 3 naučna saradnika, 25 asistenata i 12 asistenata-pripravnika, zajedno sa
većim brojem stručnih i tehničkih saradnika i ostalog osoblja. |